Меню Закрыть

Аудиовизуальный фонд исчезающих языков

Эвены и их язык

19 22 32 16 34 27 23 25 28 29 30 31 17

Якутия

Тундренные юкагиры

30

Якутия



Оймяконский улус

 



Аудио запись Данилов Егор Андреевич - КАРАВАНДЯ

Данилов Егор Андреевич – известный сказитель, профессиональный исполнитель эвенского фольклора, из рода Годникан, родился в апреле 1908 г. в с. Ючюгэй Оймяконского района ЯАССР.

Записали в 1987 г. Илларионов В.В., Шейкин Ю.И., Дидык М.Л. от Данилова Егора Андреевича из рода Годникан, 1908 г.р. в с.Томтор Оймяконского района ЯАССР.

Фольклорный фонограмм архив Новосибирской государственной консерватории. III комплексная экспедиция к эвенам Томпонского, Оймяконского, Нижнеколымского районов ЯАССР в 1987 г.

Расшифровку и перевод выполнила Кузьмина Р.П.




КАРАВАНДЯ

  1. Каравандя аккичан бидейнэн. Эрэк Каравандяв аккичан битникэн ноӈан оӈковачатникан гиркавачаддакан. Каравандя далилан өмэн нэдэмимкэр миркэддэн анчиндулан. Тарав яhали кырандин эчин көеттэн эрэк Каравандя. Нэдэминдэ миркэн-миркэн тарбит-ти аймикан типийэк итиван арай ичэhнэн. Нэдэминде тэвучэhнэн. Нэдэминде эми-дэ төрэлкэн бичэ урэчин, эрэк оркая бими аны бэйгичин төрэлкэн:

Нэдэмикэн норгой явгел нэннен

Оргой мину ядо

Оргой нюрмалданне

Оргои нэдэми

Оргой ядае нэдэмикэн бэйчиримдэс-ку бисэнни

Оргой би хину харам

Оргой гэрбэву Тойкан оран

Гэрбэву Тойкан оран

Дюсуму Тойкан оран

Би Тойкан эсэмикэн бэйди бисэм

Нэдэмикэн он нэкриди эhэнни харо мину ӈөне?

Эливун гөникэн арай эчин тэгэчэснэн коритиндяи чурпуӈуя.

Миргива, ядай этэм

Миргива, нюрмалтарам

Миргива, муннукандака

Миргива, чиводан

Миргива, бучэндэкэ

Миргива, кэмчивадан

Миргива, олисин

Миргива, хининниру

Миргива, такиндае

Миргива, нюрмалтарам

Миргива, Тойка текэ

Миргива, эсэб бикэн

Миргива, бисэм гөнэнни

Миргива, товобе

Миргива, миню уӈэн

Миргива, эди ӈэн

Миргива, балором

Миргива, хиндулэ

Миргива, дӫрэкэн

Миргива, этэм ичуллэ

Миргива, хөррэм би

Миргива!

  1. Нэдэми гиркадяяhнан. Каравандя тарак урэкчэн дэтлин оӈковачадяннан. Оӈковачадан-оӈковачаддан, арай эртики урэкчэн дэтлин ӈэнниди биракчан ӈалдандулан ӈэнниди оӈковачаддан. Арай кувдэчэчэкэй-кувдэчэчэкэй тусачакакай арай иллэн. Як-кул кувдекэнни туссан арай, кубалан-да кубалан, кубалан-да, кубалан арай эмэдьэhнэн. Эртики ичуhнэн арай надан хутэлкэн Ӈэлукиндеккэн тусаллан арай, ноӈмакаман букатын эрэк хуччэкэнни арай хулуттэвур мэрэтичикэн чобонолло.

Оргойкэн, ӈэлукиндэн

Оргои, ядаи

Оргой, эмудэнни

Оргой, төрэм долдор

Оргойко, бими-вул

Оргой, минду-ко

Оргой, буге дале

Оргой, ӈэнэндинни

Оргой, мину даром

Оргой, орон гэрбэчэнни

Оргой, эсэм орон бисэ

Оргой, би бэйди-ке

Оргой, эсэмикэн

Оргой, бэйди бисэм

Оргой, эӈни мӈду

Оргой, якиндявул

Оргой, өрэмөс

Оргой! – гөнни.

Арай тачин гөнчэлэн этикэндэ чөчичэллэ, хурэлни-дэ чөчичэллэ, ӈэлэллэ, аны көчукэн хурэлни-дэ несчир-да, ял-да.

Кукива, оронде

Кукива, эсэм бэйдир

Кукива, хотарандуле-е

Кукива, нам мора

Кукива, худилен

Кукива, майдом буюм

Кукива, буюпчилэ

Кукива, нулӈэндэм

Кукива, теклөгөл

Кукива, этэм- е

Кукива, элгэду

Кукива, яв-да бэйӈэндэ

Кокива, хотарранду

Кукива, дялучал бими

Кукива, аич этэп

Кукива, аяннара

Кукива, хокам гору

Кукива, ӈэнэденнэт

Кукива!

  1. Гөникэн тарандя елтэс тусадянаhнан ӈэлукиндэчэкэн. Орондя оӈковачаддиди-оӈковачаддиди, арай тачин оӈковачаддакан дюлдэлин гусэтэндекэн нэлгэ ойдун ориндэ дориди арай ноӈман чоӈкадай эмиэ нэӈэрнэдэллэн. Эрэк гусэтэкэе дочалан гөнни:

Оргой, гусэтэ-кэн

Оргой, ячадиву

Оргой, гэрбэчэнни

Оргой, ӈэлукинде

Оргой, хояч хадин

Оргой, гөрбэтми

Оргой, эду-у-у

Оргой, донни-иланни

Оргой, хи янни-ву

Оргой, тачитмар-гу

Оргой, өтинисэ

Оргой, гусэӈэкэн

Оргой, өтиниди

Оргой, мининиру

Оргой, чоӈкиндали

Оргой, мут диндэи

Оргой, эмэдэнни

Оргой, гөнэм! – гөнни.

Арай тараӈандян эвэски нянтики оӈотондяи давусан-да давусан.

Дэгэл, яв гэлнэдим

Дэгэл, хину яриван

Дэгэл, буюсчим

Дэгэл, билэвэл

Дэгэл, мундукану

Дэгэл, хяликиӈу

Дэгэл, хорокину

Дэгэл, некичэӈу

Дэгэл, эрбэчэӈу

Дэгэл, милтэрэ

Дэгэл, урди, дэгэл

Дэгэл, эсэм камалдано

Дэгэл, ӈэлуки явчин

Дэгэл, нэдэми явчин

Дэгэл, эсэм өтиӈчир

Дэгэл, билэвэл

Дэгэл, Каравандя

Дэгэл, хикэнул

Дэгэл, эдук оно

Дэгэл, бинденни

Дэгэл, таррака

Дэгэл, хонӈин оӈси

Дэгэл, исэб бикэр

Дэгэллилэ бисэ

Дэгэл, Каравандя

Дэгэл, ями тачимур

Дэгэл, багар орбоӈчинни

Дэгэл, хикэнэ

Дэгэл, гөнэми

Дэгэл!

  1. Гөнни арай. Эрэк Каравандя бими:

– Э, яв орбоӈчидим. Би эсэм орбоӈчир, би дьиӈнэк адьас ором бисэм,- гөнни.

Арай хякитав иркэделлэн. Хякитав иркэдейнэн-иркэдейнэн таӈняди. Гусэӈэндэн бими дөгөлөhниди тала кадараӈнай мучудяhнан халдюриди. Каравандя хякитаӈи иркэдекэн иркэн, иркэдекэн иркэн. Арай хякитаӈандян эртики няиннан букатын.

Кукива, эди улкурэ

Кукива, таӈняв эди

Кукива, портира

Кукива, эӈний эде

Кукива, эрдивэн анӈанив

Кукива, өмэтту биникэн

Кукива, хатар мину

Кукива, ядук хавсулланни

Кукива!

  1. Гөникэн хякитаӈандян химкэллэн. Арай эрэӈэн бэй эбит, яhалалкан-да, итилкан-да, бөдэлэлкэн-дэ. Аны тэгэттив этикэм иркэдедеhнэн. Арай көеттэн бэйди хунӈин одни, хунӈий буолла иркэддэн. Дьэ хеhэчэн халдюриди тарбитта хунӈилэй гөнни:

– Хи би ниридуву ули кэнелив, бурую орив урэчун, хину алыс нөмнэрэм, минду ули, бадусли дөгэлгэлдэ ойлэ.

Дьэ дэгэллэ. Дэтлэлкэн арай учакандяди дэгэдеhнэн. Төру мэрэтит дэгсэн этикэн. Этикэн хавдикая еhэчэн нэӈэлдэденни нэӈэлдэденни-ди өмэн төрлэ этикэн Тэӈкуни дюн хиккилэн тикрэ. Эрэк ноӈан харакан бичэ Тэӈкуни этикэн. Тала ӈэнниди:

Кукива, матакан

Кукива, Тэӈкуникэн

Кукива, дорова-вал

Кукива, бидэн-е

Кукива, эрэк бикэн

Кукива, эчэр омӈарра

Кукива, бисэкэс

Кукива, эр миндя

Кукива, бисэми

Кукива, Каравандяв

Кукива, учоку

Кукива, өтэл-титэл

Кукива, илдакан

Кукива, гэлэттис

Кукива, хинду наниндай

Кукива, эр эмнэми

Кукива, гөнэми,– гөнни.

  1. Арай эрэк Тэӈкуни этикэн дюдукуй хэкэркинни көечэллэн. Арай эрэк хумун хэкинни. Ойон бутунни илэhэпчэ.

– Таварак ойос нян ями тэкэмчэ?

– Бэйди тикриди ируврам, учоку аяӈон хо.

Дяюттан. Эриӈний хяннариди гяди бөдэй нэкрэн эду Тэӈкуниду. Он нэкчин учокандяй бэйдэгэди Тэӈкуниду. Тэӈкуниндя этикэндэ учоккай уйчиделлэн. Ноӈан төрэӈэн нямалда төӈкө оӈкан-да ачча, оратан-да, ян-да ачча. Эрэк аккичан тачин уйчиддэкэн хунӈин Нэгмини хөррэн. Эрэк орандя бими таду уйчидемнин усийи хөвдэрриди нённи, хөррэн. Хин оран -оран курдук одни, бэйгичин биддиди ур, бэй бисэм гөникэн укчэннин ӈэлукэтникэн. Нённи-да неӈчидяннакан этикэн Тэӈкуни хӈчиддэн эрэ, омолголби-да хулувкэнни, ади-да омолголкан, ядук бокандил, эстэн бокна. Ӈэнчэкэн ӈэннэн, ӈэнчэкэн ӈэннэн.

  1. Өмэн хунадяндян арай өмэн төрлэ явгел эӈэе букатын биддилэн тала кунян оралдула. Оралдула кунян-да оралли далила эстэн эмнэ. Орчакал бутунни хөттэ ноӈман гуйдавур букатын, хөттэ гуюлдакан гуйдавур кусисчин-да ян-да эрнюн-дэ орнюн кусисчин, эрнюн-дэ орнюн кусисчин. Эрэк хунӈитан хунадяндян эмниди букатын ноӈман гаритникида:

– Ча-в, эрэк ариӈка яв гэлнэрэк? Як ормияна? Бутукэ-дэ як-та бидин, копытка-гул, як-кул бидин гаритникач -гаритникач, эдэр мэннэ бидин,– гөникэн хулутэӈкэ, гаричиӈка одни. Хулутэллэн.

Оргой, Тэӈкуни

Оргой, хунадяндян

Оргой, мину эди

Оргой, тачимур

Оргой, нөмнөрөӈөн

Оргой, тарда бими

Оргой, бэю харом

Оргой, гөнэми

Оргой яв гэлнэми

Оргои, иhиӈэн

Оргой, мину ӈэнин

Оргой, моканер

Оргой, гарачанни

Оргой, иӈӈату

Оргой, сөгөкөн

Оргой, гараданен

Оргой, энэ бидин

Оргой, хину-дэ эчин

Оргой, гарратми

Оргой, он бимчэӈэн

Оргои, дёкомчас-ку

Оргои, өмчэс-ку

Оргой!

– О, оливундэ бэй-гу биhэнни, би оранкаhан гэрбэттив, явус орӈичин тачимур бисэнни,- гөнни халдюриди.

  1. Ноӈан дебдэн якакалбу такакан-да бийэччин дуо, олдав хонниди, кетав олдав хонниди дьэ бөттэн. Оран курдук дебтэн. Дебэденниди-дебэденниди тавар олдов, дялуриди оддиди, урэп хунӈиткийи дэгэлэддэн, куняhандиддан.

Ӈэнэденни Нерминдялай хатлан иссалан хунӈиндялай урэп Нерминэлэ ӈэнниди тар:

Оргой, хунӈи ями

Оргой, Нерминикэн

Оргой, мину ями

Оргой, Тэӈкунидун

Оргои, бөрисэн

Оргой, би ӈэнтикэн

Оргой, хину ӈанен

Оргой, алтачиман

Оргой, этэм элэн

Оргой, хотаграран

Оргой, этэм элэн

Оргой, нөмнэрэрэн

Оргой, текэӈэн

Оргой, хиндук бивэн

Оргой, илэ-дэ этэм

Оргой, хөрэндэӈэн

Оргой, гөнэм.

Гөнни-дэ хунӈиндялай ӈэннэн-дэ хунӈиндяй анчиндун биделлэн. Тек терэн явус окан биддэн.



Авторизация
*
*
Генерация пароля